2.1 J.C.R. Licklider: The Intergalactic Network

In 1958 wordt in het nieuwe Pentagon-gebouw een instituut gevestigd met de naam Advanced Research Projects Agency (ARPA). Dit militaire onderzoekscentrum moet de krachten bundelen in het zoeken naar nieuwe technische methoden voor de moderne oorlogvoering15. ARPA ontwikkelt in 18 maanden de eerste succesvolle satelliet voor de Verenigde Staten. Enkele jaren later verschuift de aandacht van het militaire onderzoekscentrum naar computernetwerken en communicatietechnologie.

Het aan MIT16 gevestigde Lincoln Lab raakt nauw betrokken bij het onderzoek van ARPA. Lincoln Lab heeft de opdracht zich in het bijzonder bezig te houden met het ontwikkelen van technologie voor de luchtverdediging, met name van nieuwe radarsystemen. Al in 1956 ontwikkelt het de TX-0, de eerste mainframe computer17 op basis van transistortechniek. J.C.R. Licklider, een MIT-onderzoeker in de psycho-akoestiek, raakt na een demonstratie van de TX-0 zo geïnteresseerd in computertechniek, dat hij zich gaat concentreren op de problematiek van de interactie tussen mens en computer.

Licklider schrijft in 1960 het artikel 'Man-Computer Symbiosis', waarin hij breekt met de tot dan toe heersende idee dat computers in wezen grote rekenmachines zijn. Hij voorziet een relatie met computers waarin de mens "de doelen stelt, de hypotheses formuleert, de criteria omschrijft en de evaluaties uitvoert."18 In Licklider's toekomstvisie verricht de computer de lastige en tijdrovende arbeid, terwijl de mens zich kan wijden aan belangrijker zaken. In 1962 wordt Licklider directeur van ARPA's nieuwe divisie voor gedragswetenschappelijk onderzoek, het Information Processing Techniques Office (IPTO). In deze functie richt hij zich volledig op onderzoek op het grensvlak van de psychologie en de computerkunde. Licklider observeert de manier waarop onderzoekers en studenten met elkaar communiceren tijdens hun werk op de zogenaamde time-sharing computers.19 Volgens zijn theorie vergroot de computer het menselijke denkvermogen, doordat het vermogen om te communiceren veelzijdiger wordt. Wanneer nu de hele wereld, zo stelt Licklider, verbonden zou zijn via een 'intergalactisch netwerk', dan zou men onbeperkt ideeën kunnen uitwisselen en kunnen samenwerken als een geïntegreerde eenheid. Licklider's enige probleem is dat hij geen idee heeft hoe een dergelijk wereldwijd netwerk gerealiseerd moet worden.

15. Het Amerikaanse Minsterie van Defensie belastte ARPA met de verantwoordelijkheid "for the direction or performance of such advanced projects in the field of research and development as the Secretary of Defense shall, from time to time, designate by individual project or by category". Bron: http://www.darpa.mil/
17. De term mainframe computer is de historische aanduiding voor de grote computers die werden gefabriceerd door firma's als IBM. Ze waren bedoeld voor centraal gebruik, aangezien het computernetwerk in de jaren vijftig nog een onbekend fenomeen was. Mainframes werden met name ingezet voor het zwaardere rekenwerk in wiskundige en natuurwetenschappelijke toepassingen.
18. "In the anticipated symbiotic partnership, men will set the goals, formulate the hypotheses, determine the criteria, and perform the evaluations." (Licklider, J.C.R., "Man-Computer Symbiosis", in: IRE Transactions on Human Factors in Electronics, volume HFE-1, pages 4-11, March 1960.).
19. Het concept van time-sharing op mainframe computers was in de jaren zestig nog betrekkelijk nieuw. Aangezien de 'supercomputers' waarop onderzoekers werkten maar een beperkte capaciteit hadden, moesten rekencapaciteit en geheugenruimte gelijkelijk verdeeld kunnen worden onder de personen die tegelijkertijd, via terminals, van dezelfde computer gebruik maakten.