2.2 Vannevar Bush: van MEMEX tot hypertext
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is Vannevar Bush topadviseur van president Roosevelt in kwesties betreffende de inzet van technologie in de oorlog. De wetenschapper Bush werkt in diezelfde tijd ook aan een machine die moet zorgen voor een vergroting van de menselijke geheugencapaciteit. Bush noemt deze machine de memex. De memex moet een ingrijpende verandering tot stand brengen in de manier waarop boeken, verslagen en aantekeningen worden opgeslagen.
Door het associatief vermogen van de mens bevat het menselijk brein een ingewikkeld web van onderling verbonden herinneringen en andere in het geheugen opgeslagen gegevens. Volgens Bush is de menselijke geest meer aangelegd op het denken in associatieve verbindingen, dan op het denken in de lineaire structuren van alfabetische en numerieke registers. Daarom moet de memex in staat zijn om gegevens te indexeren op basis van associatie en op grond van stukjes informatie die verkregen worden door het maken van logische connecties. Een te indexeren onderwerp wordt op die manier langs diverse sporen van associatie met verschillende andere onderwerpen verbonden. De memex zou de gebruiker tevens in staat moeten stellen om elk stukje informatie van aantekeningen te voorzien en deze informatie uit aantekeningen ook weer te verbinden met het web van uiteenlopende sporen.
Bush beschrijft de memex als een bureaublad met een camera die alles dat een gebruiker schrijft kan opnemen en vervolgens kan verbinden aan andere stukjes informatie, die het apparaat eerder heeft opgeslagen. Vannevar Bush beschrijft zijn memex machine in 1945 in het artikel 'As We May Think'20. De memex werd nooit gebouwd, maar het concept was wel degelijk vernieuwend, hoewel slechts weinig mensen in staat waren het op waarde te schatten.
De inhoud van 'As We May Think' maakt grote indruk op Douglas Engelbart, een jonge onderzoeker van het Stanford Research Institute (SRI). Engelbart komt in 1963 in dienst van een door Licklider en ARPA gefundeerd project, het Augmentation Research Center. Engelbart heeft ideeën over het gebruik van computers om tot een soort memex machine te komen, die kan werken met associatieve verbindingen. Naast de computermuis en het gebruik van een systeem van overlappende ramen (windows) op het computerbeeldscherm, ontwikkelt Engelbart een vroege vorm van hypertext. Dit systeem krijgt de naam NLS.
Hypertext bestaat uit verbindingen die in de tekst van documenten gelegd worden met andere, verwante documenten. De verbinding bestaat uit bepaalde woorden of zinsdelen die selecteerbaar gemaakt zijn in de documentopmaak, zodat de selectie van een van deze verbindingen de sprong van het ene naar het andere document mogelijk maakt. Hypertext was een eerste stap in de realisering van het concept van de memex machine met behulp van computers. De term hypertext werd voor het eerst geïntroduceerd in 1965 door Theodor Nelson, die een met het latere World Wide Web vergelijkbaar systeem op basis van hypertext had bedacht, dat hij zelf beschreef als 'docuverse'21. Engelbart's NLS-systeem krijgt een eerste echte toepassing in 1969, wanneer ARPA begin maakt met de opzet van ARPANET, een netwerk van mainframe computers die, verspreid over de Verenigde Staten, voor de eerste maal onderling worden verbonden.